Mədə xərçəngi mədənin selikli qişasında xərçəng hüceyrələri böyüdükdə baş verir. Diaqnoz qoymaq çətin ola bilər, çünki xəstələrin əksəriyyəti ilkin mərhələdə heç bir simptom göstərmirlər. Nəticədə, xəstəlik bədənin digər hissələrinə yayılana qədər diaqnoz qoyulmur.
SİTAT.İNFO Türkiyə mediasına istinadən xəbər verir ki, Ümumi Cərrahiyyə Mütəxəssisi Prof. Dr. İlknur Erenler mədə xərçənginin əlamətləri və müalicəsi ilə bağlı önəmli nüansları açıqlayıb. .
Mədə xərçənginin diaqnozu və müalicəsi çətin olsa da, xəstəliyi idarə etmək üçün lazım olan bilikləri əldə etmək vacibdir.
Mədə xərçənginə səbəb nədir?
Mədəniz həzm sisteminizin yuxarı hissəsinin yalnız bir hissəsidir. Mədə qidanın həzm edilməsindən məsuldur və daha sonrakı proses qidanın digər həzm orqanlara, yəni kiçik və qalın bağırsaqlara daşınmasıdır. Mədə xərçəngi yuxarı həzm sistemindəki normal sağlam hüceyrələr xərçəngə çevrildikdə və nəzarətsiz böyüyərək şiş meydana gətirdikdə baş verir. Bu proses adətən yavaş gedir və uzun illər ərzində inkişaf edir.
Mədə xərçəngində risk faktorları hansılardır?
Mədənizdə xərçəng hüceyrələrinin inkişaf riskini artıra bilən bir neçə amil var. Bu risk faktorlarına müəyyən xəstəliklər və infeksiyalardaxildir:
-H. pylori bakterial infeksiyaları (bəzən xoralara səbəb ola bilən ümumi mədə infeksiyası),
- həzm sisteminin digər hissələrində şişlər,
- mədə polipləri (mədə selikli qişasında anormal toxuma böyüməsi),
-Lynch sindromu və Li-Fraumeni sindromu kimi irsi genetik sindromlar.
Mədə xərçəngi də aşağıdakı insanlarda daha çox rast gəlinir:
-Yaşlılar, adətən 60 yaş və yuxarı insanlar
- Kişilər,
- Siqaret çəkənlər,
-Artıq çəkili və ya piylənmə olan insanlar
-Xəstəliyin ailə tarixi olan insanlar.
Şəxsi tibbi tarixçəniz mədə xərçəngi inkişaf riskinizə təsir göstərsə də, müəyyən həyat tərzi faktorları da mühüm rol oynaya bilər. Aşağıdakı hallarda mədə xərçənginə tutulma ehtimalınız daha yüksək ola bilər:
- Çox duzlu və ya işlənmiş qidalar yemək
- Tez-tez ət yemək,nadir hallarda və ya meyvə yeməmək
- Çoxlu spirtli içki qəbul etmək (gündə ən azı üç içki),
- Kifayət qədər idman etməmək
-Siqaret çəkmək,
- Yeməkləri düzgün saxlamamaq və ya bişirməmək.
Mədə xərçəngi inkişaf riski altında olduğunuzu düşünürsünüzsə, bir skrininq testindən keçməyi düşünə bilərsiniz. Skrininq testləri insanlar müəyyən xəstəliklər üçün risk altında olduqda, lakin hələ simptomlar göstərmədikdə aparılır.
Xərçəng yayıldıqda ortaya çıxan prosesə metastaz deyilir. Qabaqcıl və ya metastatik mədə xərçənginin simptomları aşağıdakıları əhatə edə bilər:
- qanlı nəcis
- Ürəkbulanma və qusma,
- mədənin yuxarı hissəsində şiş,
-Sarılıq (xərçəng qaraciyərə çatarsa)
- Heç bir aydın səbəb olmadan kilo itkisi. ə
Qadınlarda mədə xərçənginin simptomları kişilərdəki kimidir, lakin bu vəziyyət kişilərdə daha çox olur. Uşaqlarda simptomlar qəbizlik və ya ishal ola bilər, lakin bundan başqa onlar böyüklərdəki kimidir.
Necə diaqnoz qoyulunur?
Mədə xərçəngi olan insanlar nadir hallarda erkən mərhələdə bunu aşkarlayırlar. Çünki simptomlar özünü göstərmədiyinə görə, xəstəlik daha çox inkişaf edənə qədər diaqnoz qoyulmur.
Mədə xərçənginin diaqnozu hər hansı anormal halları yoxlamaq üçün fiziki müayinədən keçir.
Həmçinin, nəcisdə və ya anemiyada qan olub-olmadığını yoxlamaq üçün qan və nəcis testi təyin oluna bilər.
Xəstəliyin əlamətləri varsa, mədə xərçəngi üçün əlavə diaqnostik testlər tələb oluna bilər. Diaqnostik testlər xüsusilə mədə və yemək borusunda şübhəli şişləri və digər nasazlıqları yoxlayır. Bu testlərə aşağıdakılar daxil ola bilər:
yuxarı mədə-bağırsaq endoskopiyası,
biopsiya,
CT taramaları və
rentgen şüaları kimi görüntüləmə testləri.
Necə müalicə olunur?
Mədə xərçənginin müalicəsi immun sisteminizin xərçəngə cavab vermək qabiliyyətini stimullaşdıran və ya təkmilləşdirən cərrahiyyə, kimya terapiya, radiasiya terapiyası və immunoterapiya müalicə üsullarından istifadə edir.
Sizin dəqiq müalicə planınız xərçəngin mənşəyindən və mərhələsindən asılı olacaq. Müalicədə yaş və ümumi sağlamlıq da mühüm rol oynaya bilər. Müalicənin məqsədi mədədəki xərçəng hüceyrələrini müalicə etmək, həmçinin hüceyrələrin yayılmasının qarşısını almaqdır.
Mədə xərçəngi müalicə edilmədikdə ağciyərlərə, limfa düyünlərinə, sümüklərə və qaraciyərə yayıla bilər.
Mədə xərçənginin qarşısının alınması
Mədə xərçənginin qarşısını təkbaşına almaq olmaz. Bununla belə, balanslı qidalanmaqla, ideal çəkini qoruyub saxlamaqla, siqaretdən uzaq durmaqla və müntəzəm idman etməklə bütün xərçəng növlərinin inkişaf riskini azalda bilərsiniz.
Lamiyə Xəqani
SİTAT.İNFO