Qərbin Çin və Rusiyaya qarşı tətbiq etdiyi sanksiyalar qlobal geosiyasətdə köklü dəyişikliklərə yol açsa da, iki ölkəni strateji müttəfiqliyə sürükləyir.
Sitat.info xəbər verir ki, Rusiya iqtisadiyyatına təzyiq və ABŞ (ABŞ)-Çin rəqabətinin dərinləşməsi Çin və Rusiyanın yaxınlaşmasını sürətləndirib.
İki ölkə iqtisadiyyat, enerji və hətta hərbi sahələrdə daha sıx əməkdaşlıq imkanlarını araşdırarkən, anti-Qərb əhval-ruhiyyəsi kontekstində “çoxqütblü ədalətli qlobal nizam” diskursları da ortaya çıxdı.
Sanksiyaların təsiri və Çin-Rusiya yaxınlaşması
2018-ci ildə ABŞ-ın ticarət müharibəsi nəticəsində Çinə qarşı tətbiq edilən sanksiyalar getdikcə müxtəlifləşdi və Avropa İttifaqının (Aİ) iştirakı ilə daha geniş əraziyə yayılmağa davam etdi.
Ukrayna müharibəsindən sonra Rusiya da ağır sanksiyalarla üzləşdi və bu, ölkənin asimmetrik strategiya qəbul etməsinə səbəb oldu. Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı (ŞƏT) və BRİKS kimi mexanizmlər ön plana çıxıb genişlənməyə başladıqca çoxqütblülük diskursu özünü daha çox hiss etdirməyə başladı.
Ukrayna müharibəsi səbəbindən ABŞ və müttəfiqləri Rusiyaya qarşı son dərəcə ağır sanksiyalar tətbiq etdi. İxrac nəzarəti, maliyyə sanksiyaları, milyardlarla dollarlıq aktivlərin dondurulması və enerji qiymətlərinə məhdudiyyətlər kimi təcrübələrə əlavə olaraq, Rusiya banklarının SWIFT-dən çıxarılması kimi addımlar Rusiyanı böyük təzyiq altında qoyub. Rusiya xarici ticarətdə yaranan problemləri dollara, xüsusilə yuana alternativ valyutalara çevirərək aradan qaldırmağa çalışdı.
Sanksiyaların hədəfi təkcə Rusiya deyil. Xüsusilə son 2 ildə Çin bu sanksiyaların hədəfinə çevrilib. Məsələn, Böyük Britaniya bu yaxınlarda Ukrayna müharibəsi ilə bağlı üç Çin şirkətinə sanksiya tətbiq edib. Bu vəziyyət Çin və Rusiya arasında iqtisadi əlaqələri dərinləşdirdi. Rusiya Gömrük İdarəsinin məlumatına görə, 2023-cü ildə Rusiyanın Asiyaya ixracı 5,6 faiz artaraq 306,6 milyard dollar olub.
Çin və Rusiya: Qərbə müxalifət və geosiyasi əməkdaşlıq
Çin və Rusiya arasında ikitərəfli ticarət həcmi 2023-cü ildə 240 milyard dollara çatıb. Çinin Rusiyaya ixracı 2022-ci ildən etibarən nəqliyyat vasitələri, mexanizmlər, elektronika, metal, plastik və rezin daxil olmaqla əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Pekin 2023-cü ildə Rusiya enerji məhsullarının idxalını 57 milyard dollardan 88 milyard dollara qədər artırdı və bu, Moskvaya Aİ bazarında itirdiyi gəlirləri kompensasiya etməyə imkan verdi.
Hər iki ölkənin Qərb sanksiyalarından aldığı zərbələr onları yaxınlaşdırır və ittifaq QURARAQ yan keçmək imkanı verir. Bu vəziyyət onların Qərbdən gələn ümumi təhlükənin dərk edilməsinə cavab olaraq bir-biri ilə münasibətləri prioritetləşdirən strateji seçim etmələrinə səbəb oldu. İki ölkənin paylaşdığı narahatlıqlar qlobal idarəçilikdə daha çox muxtariyyət tələbinə çevrilsə də, BRİKS və ŞƏT-də əhəmiyyətli genişlənmə potensialını da ortaya qoydu.
Birləşmiş Ştatlar son illərdə Rusiyanı "ciddi təhlükə" olaraq təyin etsə də, Çini ən böyük uzunmüddətli problem olaraq görür. Bu təhdid anlayışı ABŞ-ı da öz müttəfiqlərini oxşar şəkildə təşkil etməyə vadar edir. Rusiya prezidenti Vladimir Putinin sözlərinə görə, ABŞ-ın bu yanaşması beynəlxalq təhlükəsizlik və əməkdaşlığın arxitekturasını parçalayır. Öz növbəsində Çin və Rusiya “çoxqütblü dünya” və NATO-nun hərbi ekspansiyasını məhdudlaşdırmaq kimi oxşar geosiyasi məqsədləri bölüşürlər.
Nərgiz,
Sitat.info