Fevralın 24-də Rusiyanın Ukraynaya hücumu dünyanı geridönməz şəkildə dəyişdi. Dünyanın ən böyük ərazisinə malik ölkə olan Rusiyanın qərb qonşusu Finlandiya onilliklər boyu davam edən neytrallığına son qoyaraq NATO-ya üzv olmaq qərarına gəldi.
Helsinki administrasiyası digər Skandinaviya ölkəsi olan İsveçlə birgə alyansa üzvlük üçün müraciət etdi. Türkiyə həm Finlandiya, həm də İsveçin terror təşkilatı PKK-ya dəstək verdiyi üçün NATO-ya qəbuluna veto qoydu.
Amerikanın “Wall Street Journal” qəzetində “İsveç və Finlandiya NATO-ya Arktikada Rusiyaya qarşı mübarizədə kömək edəcək” başlıqlı təhlil dərc olunub. Sİyasi şərhçi Artur Hermanın təhlili bu cümlə ilə başlayır: “Nüvə döyüş başlıqları daşıyan 16 ballistik raketlə yükləndiyi ehtimal edilən üç Rusiya sualtı qayığı 2021-ci ilin martında eyni vaxtda Arktika yaxınlığındakı buzları qıraraq su səthinə çıxdı. Rusiyanın iki MiQ-31 qırıcı təyyarəsinin və quru qoşunlarının da iştirak etdiyi Umka-2021 təlimi qütb regionu və dünya üçün yeni və təhlükəli dövrün başlanğıcından xəbər verir.
Müəllif Hermanın fikrincə, İsveç və Finlandiyanın NATO-ya qoşulması Kremlin Arktika hökmranlıq strategiyasını cilovlamaq imkanı verir.
İqlim dəyişikliyi bu sürətlə davam edərsə, 2035-ci ilə və ya 2040-cı illərin ortalarına qədər, Şimal Buzlu Okean əsasən yayda buzdan təmizlənəcək. Bu, qütblərlə həmsərhəd olan ölkələr, o cümlədən ABŞ və Rusiya arasında enerji yarışının başlaması deməkdir. Minerallarla çox zəngin olan Şimal qütbünün ətrafında artıq onlarla nəhəng neft və təbii qaz ehtiyatları aşkar edilib. Arktikada aşkar edilmiş 60-a yaxın nəhəng ehtiyatdan 43-ü Rusiyada, 11-i Kanadada, 6-sı Alyaskada və biri Norveçdə yerləşir.
Dünyada kəşf edilməmiş enerji ehtiyatlarının 30 faizinin Şimal qütbündə olduğu təxmin edilir.
Rusiya ordusu son illərdə Arktika ətrafında uçuşları artırıb. ABŞ Ordusunun Alyaska Komandanlığı 2020-ci ildə ələ keçirdikləri Rusiya döyüş təyyarələrinin sayının Soyuq Müharibə bitdikdən sonra ən yüksək sayına çatdığını açıqlayıb.
Arktikaya tamah salan başqa bir ölkə Vladimir Putinin müttəfiqi Çindir. Qütb bölgəsi ilə həmsərhəd olmasa da, buzların əriməsi ilə açılacaq yeni dəniz yolu Çinin Avropaya çıxışını demək olar ki, yarıya qədər qısaldacaq. Hazırda istifadə olunan Süveyş kanalı marşrutunun uzunluğu təxminən 20 min kilometrdir. Arktikada buzların əriməsi Avropadan Şərqi Asiyaya yeni 13 min kilometrlik marşrutun açılması demək olacaq ki, bu da gəmilərin səyahətini 15 gün azaldacaq.
Artur Hermanın fikrincə, Arktika strategiyasında ləng hərəkət edən ABŞ və NATO, Rusiyanın Ukraynaya hücumu ilə dsürəti əyişə bilər. Əvvəllər alyans üzvü Norveç üzərindən Arktikada təlimlər keçirən NATO, indi İsveç və Finlandiyanın da qoşulması ilə arktik regionda təsir dairəsini genişləndirə biləcək.
\
NATO-nun mümkün üzvləri Finlandiya buzqıran gəmiqayırma sahəsində lider ölkədir. İsveç isə sakit və yüksək effektli sualtı donanmaya malikdir. Wall Street Journal-dakı məqaləyə görə, sözügedən donanma dirəklərin müdafiəsində həlledici rol oynaya bilər.
Üstəlik, İsveç və Finlandiyanın alyansda iştirakı ilə qütbdə söz sahibi olan 8 ölkədən 7-si Rusiya istisna olmaqla, NATO üzvü olacaq.
Artur Herman iddia edir ki, Stokholm və Helsinki hökumətləri alyansa qoşularsa, NATO-nun ilk işi Arktikada dəniz təlimlərində iştirak etmək və ballistik raketlər atmaq olmalıdır. Herman yazıb ki, bu ayın sonunda NATO sammitində alyansın Arktika Strategiya İşçi Qrupu yaratması da müdrik olardı. Müəllif həmçinin yüksək hündürlükdə uçan dronlar şəbəkəsi ilə Arktikanın daimi izlənilməsini və alyans üzvləri ilə kəşfiyyat məlumatlarının paylaşılmasını istəyib.
"Putin inanır ki, qütblər Moskvanın xüsusi anklavıdır. NATO və ABŞ Putinin inamının əksini nümayiş etdirməlidir: Arktikanın azad və açıq saxlanılması həm qlobal sabitlik, həm sülh, həm də ABŞ-ın milli maraqları baxımından ən vacibdir".
ABŞ dəniz piyadaları olan Baltops 2022-də Qotlandda dəniz enişi və paraşütçülərlə birlikdə havadan eniş edib.
İsveç polkovniki Magnus Frykvall deyir: "Mən özümü daha çox hazır hiss edirəm. Bu, Qotlandda böyük bir göndəriş deməkdir və biz Qotlandı müdafiə edəcəyik".
ABŞ Baltops 2022-yə "USS Kearsage" helikopter daşıyıcısını göndərib. “USS Kearsage” İsveçin Stokholm şəhərində dayanan ABŞ-ın tarixdəki ən böyük hərbi gəmisi oldu. Təlim zamanı ABŞ Baş Qərargah rəisi Mark Milley də Stokholma səfər edib və NATO üzvlərinin İsveç və Finlandiya ilə həmrəylik nümayiş etdirməsinin vacib olduğunu bildirib.
Baltik dənizini od halqasına çevirən addım NATO ilə eyni günlərdə Rusiya ordusunun güc nümayişi idi. Agence France-Presse (AFP) xəbər agentliyi bildirir ki, Rusiya donanması Baltik dənizinə onlarla döyüş gəmisi göndərib.
Rusiya Müdafiə Nazirliyi Avropanın Kalininqrad ərazisi yaxınlığında təlimə 60 döyüş gəmisi və 40 reaktiv təyyarənin qatıldığını açıqlayıb. Rusiya ordusu bildirir ki, təlim planları arasında düşmən sualtı qayıqlarının izlənilməsi və məhv edilməsi də var.
Nərgiz,
SİTAT.İNFO